ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ
Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Πνευματικής Υγείας(Νational Institute of Mental Health, NIMH), οι «Μαθησιακές Δυσκολίες» είναι μια δυσλειτουργία που επηρεάζει την ικανότητα των ανθρώπων είτε να ερμηνεύσουν αυτό που βλέπουν και ακούνε, είτε να συνδέσουν πληροφορίες από διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου. Αυτοί οι περιορισμοί μπορούν να φανούν με πολλούς τρόπους – σε συγκεκριμένες δυσκολίες στο προφορικό και γραπτό λόγο, στο συνδυασμό, τον αυτοέλεγχο ή την προσοχή. Σε μερικούς ανθρώπους πολλές «Μαθησιακές Δυσκολίες» μπορεί να είναι εμφανείς. Άλλοι μπορεί να έχουν ένα, απομονωμένο μαθησιακό πρόβλημα, που έχει μικρή επιρροή.
Συχνότητα Μαθησιακών Δυσκολιών
Όσον αφορά τη συχνότητα των μαθησιακών δυσκολιών στα δύο φύλα, έρευνες αποδεικνύουν ότι οι μαθησιακές δυσκολίες είναι συχνότερες στα αγόρια σε σύγκριση με τα κορίτσια. Υπάρχει μια αναλογία 4 προς 1, γεγονός που αποδίδεται σε γενετικούς παράγοντες, σε μια γενικότερη εξελικτική ανωριμότητα και στη χαμηλότερη επίδοση τους στα γλωσσικά μαθήματα. Στην Ελλάδα το επίσημο ποσοστό μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες ανέρχεται μόλις στο 2,2% και σε αυτό καταγράφεται μόνο ο αριθμός των μαθητών που έχουν διάγνωση από τα ιατροπαιδαγωγικά κέντρα (Κ.Ε.Δ.Δ.Υ.). Στην πραγματικότητα το ποσοστό είναι πολύ μεγαλύτερο, καθώς σαφή δεδομένα δεν μπορούν να αναφερθούν στηριζόμενα σε ακριβείς παρατηρήσεις γιατί με το πέρασμα του χρόνου το πρόβλημα των μαθησιακών δυσκολιών παίρνει υπερβολικές διαστάσεις στο χώρο του ελληνικού σχολείου. Σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες, πάνω από 1 στα 6 παιδιά(17,5%) θα αντιμετωπίσουν Μαθησιακές Δυσκολίες στα 3 πρώτα χρόνια του σχολείου. Σήμερα περισσότερα από 2,8 εκατομμύρια παιδιά σχολικής ηλικίας δέχονται ειδικές υπηρεσίες εκπαίδευσης.
Ταξινόμηση Των Μαθησιακών Δυσκολιών
- Διαταραχή της ανάγνωσης
- Διαταραχή της γραφής (γραπτής έκφρασης)
- Διαταραχή των μαθηματικών
- Διαταραχή της μάθησης μη προσδιοριζόμενη αλλιώς
Αίτια των Μαθησιακών Δυσκολιών
Τα αίτια των Μαθησιακών Δυσκολιών μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις κυρίως κατηγορίες : 1) τα σωματικά (ενδογενή), 2) τα ψυχολογικά και ψυχιατρικά και 3) τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά. Ένα άτομο δηλαδή μπορεί να εκδηλώσει Μαθησιακές Δυσκολίες είτε ως αποτέλεσμα ατομικών δυσχερειών ή οργανικών γενετικών ανεπαρκειών είτε από την άλλη, ακατάλληλης διδασκαλίας στο σχολικό του περιβάλλον.
Γενικά Χαρακτηριστικά Παιδιών Με Μαθησιακές Δυσκολίες
Οι παράγοντες που έχουν προταθεί σαν αιτίες αυτών των προβλημάτων είναι κυρίως η έλλειψη και η ανεπαρκής εφαρμογή στρατηγικών, καθώς επίσης και τα κίνητρα και το ενδιαφέρον των μαθητών με Μαθησιακές Δυσκολίες για τα έργα που τους δίνονται για να δουλέψουν.
Σύμφωνα με σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα υπάρχει σαφής σχέση μεταξύ των προβλημάτων συμπεριφοράς και των Μαθησιακών Δυσκολιών Ειδικότερα, η ύπαρξη προβλημάτων συμπεριφοράς ποικίλει από επιθετικότητα μέχρι απάθεια ή εσωστρέφεια. Τα προβλήματα αυτά αν και δεν εμπίπτουν σε κλινικό επίπεδο, θα πρέπει να τονισθεί ότι είναι αρκετά σοβαρά. Παιδιά με αναγνωστικά προβλήματα στις πρώτες τάξεις του δημοτικού εμφάνιζαν περισσότερα προβλήματα συμπεριφοράς/ διαγωγής στην ηλικία των 16 ετών. Σε ότι αφορά στο φύλο, αυξημένα προβλήματα συμπεριφοράς παρουσιάζουν στην εφηβεία και τα κορίτσια με τα Μ.Δ., σε αντίθεση με παλαιότερες αντιλήψεις. Τα προβλήματα συμπεριφοράς των παιδιών με Μ.Δ., όταν υπάρχουν, δεν θεωρούνται συστατικό στοιχείο των Μαθησιακών Δυσκολιών, αλλά απόρροιά τους. Η χαμηλή σχολική επίδοση μπορεί να οδηγεί σε κακή συμπεριφορά στην τάξη. Η κακή συμπεριφορά μέσα στην τάξη οδηγεί αντίστοιχα σε φτωχή αλληλεπίδραση με την εκπαιδευτικό και τους συμμαθητές. Αυτή με τη σειρά της οδηγεί σε ανάπτυξη στρεβλών πεποιθήσεων σε σχέση με την επίδοση, που έρχονται να προστεθούν σε αυτές που ήδη υπάρχουν λόγω της Μαθησιακής Δυσκολίας. Αυτές οι λανθασμένες και στρεβλές απόψεις συνεισφέρουν σε μεγαλύτερα προβλήματα συμπεριφοράς και διάσπασης προσοχής και δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος αποτυχίας.
Διάγνωση των διαφόρων Τύπων Μαθησιακών Δυσκολιών
- Διαταραχή της ανάγνωση – ειδική δυσκολία ανάγνωσης – δυσλεξία
- Διαταραχή των μαθηματικών – ειδική δυσκολία αριθμητικής – δυσαριθμησία
- Διαταραχή της γραπτής έκφρασης – δυσγραφία
Τρόποι Αντιμετώπισης Των Μαθησιακών Δυσκολιών
Παλαιότερα, όταν κάποιο παιδί αδυνατούσε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του σχολείου, συχνά οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί επαναπαύονταν στην διαπίστωση ότι το συγκεκριμένο παιδί «δεν παίρνει τα γράμματα». Στις μέρες μας όμως τόσο οι γονείς όσο και οι εκπαιδευτικοί ολοένα και συχνότερα αναζητούν τα αίτια που μπορεί να δημιουργούν στο παιδί μαθησιακές δυσκολίες. Έχει διαπιστωθεί ότι πολλά από τα παιδιά τα οποία προσέρχονται για διάγνωση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας παραπέμπονται από εκπαιδευτικούς . Το γεγονός αυτό αντανακλά την ικανότητα των εκπαιδευτικών να αναγνωρίζουν τις περιπτώσεις όπου οι επιδόσεις ενός παιδιού μπορεί να είναι αποτέλεσμα κάποιας ειδικής δυσκολίας και όχι απλά της ανεπαρκούς προσπάθειάς του να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του σχολείου. Άλλες φορές, παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες φτάνουν σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας μετά από πρωτοβουλία των ίδιων των γονέων. Υπάρχουν όμως ακόμη πολλά παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες τα οποία δεν φτάνουν ποτέ σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας για διάγνωση. Μέσα από πρόσφατες έρευνες οι οποίες έχουν διεξαχθεί τόσο στην χώρα μας όσο και στο εξωτερικό, έχει διαπιστωθεί πως η αναζήτηση βοήθειας από υπηρεσίες ψυχικής υγείας σχετίζεται με την εκτίμηση των γονέων και των εκπαιδευτικών ως προς την ικανότητά τους να μπορέσουν να βοηθήσουν οι ίδιοι το παιδί με τις μαθησιακές δυσκολίες. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δίνεται στις δυνατότητες έγκαιρης διάγνωσης και στην αναγκαιότητα της συνεργασίας των υπηρεσιών ψυχικής υγείας με τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς στην προσπάθεια αντιμετώπισης των μαθησιακών δυσκολιών. Σημαντικό και καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει η συμβολή του εκπαιδευτικού τόσο στην αναγνώριση των μαθησιακών δυσκολιών όσο και στην αντιμετώπισή τους.
Χαράλαμπος Θ. Παπαϊωάννου
Εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής-Μετεκπαιδευθείς στο M.D.D.E
M.Sc.Κοινωνικής Ψυχιατρικής & Παιδοψυχιατρικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Διδάκτωρ Παιδαγωγικών Επιστημών Α.Π.Θ.
Μέλος Ε.Ε.Κ.Ψ.Υ & Εταιρείας Δ.Ε.Π.-Υ
Εξειδικευμένος στην αποκατάσταση Ειδικών Μαθησιακών Δυσκολιών
